قالیشویی شرق تهران ، در مورد آسیب هایی که ممکن است به فرش دستباف وارد شود توجه به یک آسیب را که در اثر حشرات آسیب رسان بوجود می آید را لازمه دقت در نگهداری از فرش دستباف می داند و آنچه که باید در نحوه نگهداری فرش دستباف مورد دقت قرار داد مراقبت از اینگونه فرش ها در برابر حشرات آسیب رسان است که در کل حشرات را از خطرناکترین و آسیب رسان ترین عوامل زنده برای فرش دستباف می داند. رشد حشرات نیز تا حدود زیادی به رطوبت هوا و دمای آن بستگی دارد. به طور کلی رشد و نمو حشرات در آب و هوای گرم و مرطوب بیشتر از سایر شرایط آب و هوایی است . با بررسی انواع آسیب های وارده و در مطالعة انواع قالی های قدیمی و جدید که مورد تهاجم انواع حشرات قرار گرفته اند می توان گفت حشراتی که به فرش دستباف نفوذ می نمایند، عمدتاً به تخریب الیاف پشم می پردازند .در یک دسته بندی حشرات اسیب رسان به سه دسته تقسیم می شوند که در گروهی که آسیب شدیدی به فرش وارد می کند می توان در این گروه از حشراتی که به نام حشرات کراتین خوار نام گذاری نموده شده اند اشاره کرد.
درمقابل این گروه از حشرات کراتین
خوار دو گروه دیگر وجود دارند که به نسبت آسیب کمتری به فرش می رسانند 1- حشرات
سلولز خوار 2- حشرات همه خوار
به این ترتیب میتوان متوجه
شد که چرا در اغلب قالیهای قدیمی، پرز بسیارسریعتر از تار و پود آن از بین می رود.
توجه داشته باشید که هوای مرطوب ، فضای تاریکی ، دمای مناسب و کمی الیاف پشم،
محیطی کاملاً مناسب برای چرخۀ زندگی موجودات ذره بینی به ویژه انواع قارچها و کپک ها است، که در میان حشرات مضرر و آسیب رسان به فرش، می توان بید را خطرناکترین آنها بر
شمرد ،حشره ای که
دارای دگر زیستی کامل است و آفت قالی می باشد .
عمده ترین مراحل رشد در دگردیسی کامل به شکل ذیل می باشد: ]حشره] کامل <--شفیره <--لارو<--تخم
مرحلة اصلی آسیب رسانی این حشرات به الیاف پروتئینی مرحلة لارو آنهامی باشد. به عقیده کارشناسان بید در مرحلة لارو از کراتین موجود در الیاف پروتئینی پشم تغذبه می کند، و باعث از بین رفتن بخش اصلی تشکیل دهنده لیف های پروتئینی در پشم می شوند. گفته می شود که لارو بید در طی چهار نسل قادر به نابودکردن معادل 42 کیلوگرم پشم است . اما هنگامی که لارو به پروانة کامل تبدیل شد وبه اصطلاح بال در آورد، دیگر نمی تواند خسارت خاصی به منسوجات به ویژه فرش وارد سازد. زیرا دیگر قادر به تغذیه از طریق کراتین های الیاف نیست.
در کل بیدها و نوزادشان از پروتئین موجود در پشم تغذیه می کنند و معمولاً پشم را مورد حمله قرار داده و چله پنبه ای را باقی می گذارند، و اگر از محصولات پشمی مان به خوبی مراقبت نکنیم دچار حمله بیدها می شوند و کالای ما از بین می رود، بیشترین آسیب از بیدها را به دلیل عدم نگهداری صحیح و سهل انگاری در مورد فرش متحمل می شویم.
باتغییراتی ساده فیزیکی در محیط زندگی بید می توان به راحتی این آفت را دفع کرد و با کمی اهمیت در محیطی که هم خودمان و هم قالیهایمان هستند می توان هم قالی سالم داشت هم تنی سلامت و از بروز این دسته مشکلات جلو گیری کرد.
سوسک سیاه قالی از دیگر حشرات آسیب رسان به قالی دستبافت است . سوسک سیاه قالی پس از نفوذ به داخل پرز قالی شروع به جویدن انتهای پرز نموده و کانالهایی رادرمیان پرز آن به وجود می آورد. سوسک سیاه قالی فقط الیاف پشم را از بین برده وآسیبی به تار و پود نخی نمی رساند. برای ازبین بردن این حشره و جلوگیری ازتخم گذاری آن باید از حشره کشهای ویژه استفاده نمود. موریانه ها نیز که در داخل خاک زندگی می کنند می توانند با حفر تونل به سطح اتاق و محلهایی که فرش پهن شده است نفوذ کرده و الیاف را از بین ببرند. استفاده از موانع فیزیکی مانند مصالح ساختمانی مقاوم (لایه های بتن ، موازییک های پهن و بزرگ و... و همچنین استفاده ازمواد ضد موریانه و حتی نظافت کف اتاقها در هر چند مدت ، می تواند از آسیب موریانه های خاکی به فرش جلوگیری کند
در اینجا قالیشویی غرب تهران راههایی را برای پیشگیری و مبارزه با بید
زدگی بیان می کند :
1.برای انبار کردن فرش پس از غبارگیری باید فرشها ضدعفونی شوند. سپس با بلورهای
بیدکش پارادی کلروبنزن (نفتالین) پیچیده شوند. گلوله‌های نفتالین برای بازدهی
بیشتر باید خرد شوند.
2.هر قالی به جای پلاستیک باید در کاغذ پیچیده شود تا نگه داری آن به صورت بسته
بهتر و راحتر باشد.
سپس در مکان امنی دور از رطوبت، مواد مضر و از محل زندگی در منزل، به دلیل بو و
بخار نفتالین موجود در آن نگه داشته شود.
3.خوشه های سدر که به منظور محافظت از فرش و قالی به کار می روند محافظت کامل از
حشرات را میسر نمی‌کنند. موارد دیگر که پیشگیری را تقویت میکنند کاغذ روزنامه،
کلر، بنزن، کافور و فلفل می باشند (به جای نفتالین و سدر می شود از مواد یاد شده
استفاده کرد).
4.قراردادن و باقی ماندن پرها در قالی به عنوان طعمه به منظور منحرف کردن بیدها
کار عاقلانه‌ای نیست و مشکلات بیشتر را سبب میشود.
5.توسل به محصولات جدید ضد بید کردن پشم که با گستردن آنها روی پشم، آن را غیر
قابل خوردن میکند و مانع عمل بید زدگی می شود نیز بی فایده نیست.
6.خرابی فقط به رطوبت، حشرات و انبارداری قالی محدود نمی شود.
قالی های نگه داشته شده در منازل که در آنها تراکم رفت و آمد کم است یا قسمتی از
فرش که زیر مبلمان قرار گرفته در معرض حمله بید و سوسک قرار دارند.
بهترین راه برای جلوگیری و از بین بردن بیدها زدودن گرد و غبار از میان پرزهای فرش
است. بنابراین حداقل هفته ای یک بار تمام فرش ها و همه جای آنها را با درجه مکش
مناسب جاروبرقی کاملا جارو بزنید.
7.قالیها و بافتهایی که روی دیوار آویزان می شوند مخصوصاً مستعد حمله بیدها
هستند. در اتاقهای پر تراکم نیز حشرات باید نابود شوند.
8.اگر خرابی یا شواهدی از خرابی روی فرش ظاهر شد، قالیها را با محلولهای ضد بید
شستشو دهید.
9.منجمد کردن قالی ها در یک یخچال صندوقی به دلیل پایین بودن درجه حرارت تضمین
خوبی برای کشته شدن حشرات ندارد.
10.حشره کشها (پیف پاف) برای کشتن حشرات موثر هستند. مخصوصاً اگر به مدت طولانی با
استفاده از جارو برقی و مواد ضد بید اضافی استفاده شوند. قیمت این مواد زیاد نبوده
و به آسانی در دسترس می‌باشند.
11.هنگام استفاده از بخار مواد ضد بید برای فرشهای نفیس باید احتیاط لازم به عمل
آید و دقت شود که قالی ها صاف و پهن شوند و با بخار مواد ضد بید اسپری شوند تا
تمام حشرات به کلی نابود گردند.
12.فرش ها از گرد و غبار نیز آسیب خواهند دید. اگر ذرات گرد و غبار از میان فرش
خارج نشوند هنگام شستشو با آب ترکیب شده و تشکیل لایه‌ای شبیه گل در انتهای پرز
فرش می دهند که پس از مدتی پوسیدگی زودرس فرش را سبب می شوند. بنابراین قبل از عمل
شستشوی فرش، کاملا خاک فرش را تکانده وغبار آن را خارج کنید.
بهترین راه از نظر قالیشویی جنوب
تهران برای از بین بردن بید، نظافت و تمیز کردن قالیها استفاده از انواع
جاروهای دستی و برقی و همچنین برس های مخصوص باعث بیرون آمدن تخم های بید از لا به
لای پرزهای قالی می گردد. لازم است قالیها را هر از گاهی (مثلا سه ماه یکبار) جا
به جا نمود و تمام سطوح پشت و روی آن را در معرض جریان هوا به ویژه نور آفتاب قرار
داد. نور آفتاب از عوامل اصلی در مبارزه با بید است . از آنجائیکه بید عموما
درانتهای پرز قالی تخم گذاری می کند بهتر است سالی یک الی دو بار آنها را به پشت
خوابانده و ساعاتی در مقابل نور آفتاب قرار داد و در همین زمان به جارو کردن آن
نیزپرداخت .معمولا قالیهایی که آویخته می شوند و مورد استفاده دائم هستند کمترمورد
تهاجم بید قرار می گیرند اما قالیهایی که بدلایل خاصی لوله شده و یا تامی گردند تا
برای مدتی نگه داری شوند (مانند قالیهای موزه ای ) بهتر است با مواداستاندارد شدة
ضد بید همراه گردند.
در مورد بید زدگی در قالی ممکن است بید خوردگی از روی قالی، زیر قالی و پشت یا از هر دو طرف آن باشد، به طوری که، تارها از رو یا زیر مشخص و گره و پرز قالی از بین رفته باشد. اگر قالی با ارزش و نفیس باشد، بالاخص قالیهای موزه ای، نباید تمام پرزهای باقیمانده از بید خوردگی را از قالی در آورد؛ بلکه همچنان بر حسب اینکه بید خوردگی از روی قالی است یا پشت آنها را مرتب کرد؛ ولی در قالیهای معمولی چه بید خوردگی از رو یا از زیر باشد، ابتدا خامه را با قلاب از قالی در آورده، محوطه بید خورده را از پرز قالی تمیز و کار مرمت را انجام می دهند.
روش مقابله و از بین بردن بید زدگی از نظر قالیشویی شمال تهران :
با بید ،سوسک و حشرات آسیب رسان به قالی باشیوه های زیر می توان مقابله کرد .
بیدسالی دوبار تولید مثل می کند
1_ اواخر بها ر و اویل تابستان
2_اواخر پائیز و اوایل زمستان
در این مواقع از سال هواخیلی زود تغییر می کند و رطوبت زیاد می شود و بید ها در رطوبت رشد و نمو شان شروع می شود به همین خاطر در شمال ایران بید زیاد دیده می شود
اگر فرش بافته شده مورد تهاجم بید و حشرات آسیب رسان قرار گرفت ، فرش باید شسته شود ، با شستن فقط لارو ها و تارهای تنیده شده از بین می رود .اما مشکل اصلی تخم بید و حشرات موذی هست که به شکل شم های ریز سیاه و سفید در لابلای پرزها در جف فرش باقی می ماند .
برای از بین بردن تخم ها در زمانهای قدیم از تنباکو و توتون استفاده می کردند به این طریق که در زیر فرشها معمولا توتون و تنباکو می گذاشتند.
که در این روش اگر فرش کرم رنگ و یا رنگ روشن داشته باشد زردی توتون روی فرش اثر خواهد گذاشت در بعضی از منابع به مواددشیمیایی مثل ایولین و یا متین اف اف یا د.د.ت که این مواد بین سی یا چهل سال پیش به علت آسیب های زیست محیطی تولیدات شان در آلمان متوقف شده است. در هر صورت برای مقابله با بید ابتدا فرش گرد گیری و دوم خوب شسته شود البته در بعضی از تحقیقات میدانی گفته شده که برای از بین بردن بید در ایران از هیدرو استفاده می شود که این عمل موثر نیست بلکه به فرش اسیب هم می رساند
اگر بید در مرحله ی اول باشد زیرانفتالین گازی تولید می کند که فقط کرم ها را خفه می کند . برای اینکه اثر نفتالین موثر تر باشد باید نفتالین را خورد کرد و روی فرش پارچه سفیدی گذاشت و نفتالین را روی پارچه پاشید و سپس عرش را لوله کرد و حدود یک ما فرش رابسته نگه داشت .بعد که نفتالین تماما؛ بخار شد فرش را در معرض هوای آزاد قرار می دهیم .
فرش هر شیش ماه یکبار باید از پشت و رو در معرض هوا قرار گیرد. اما اگر فرش سنگین بود باید رطوبت خانه را کنترک و در ها و پنجره های خانه را باز گذاشت تا هوا در منزل جریان داشته باشد
البته بید در افتاب گرم و هوای سرد هم از بین میرود در روز های افتابی حدود ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی گراد پشت فرش را در جریان افتاب شدید قرار میدیم حدود نصف روز . این گرما تخم های بید را از بین میبرد . و یا فرش را در جریان هوای سرد حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه زیر صفر قرار میدهیم حدود ۱۰ روز تا ۳۰ روز تا هوای سرد تخم ها را ازبین ببرد . البته روش سرد راه دیگری دارد که میتوان بعد اتمام شستن فرش میتوان فرش خیس را در جریان هوای سرد قرار داد که این کار روش دیگری هست .البته اگر ان کار ها برای شما سخت باشد یک ماده دیگری هست که مثل نفتالین هست و مثل نفتالین نتیچه دارد ولی بدون بو هست و کمی بهتر از نفتالین هست و نامش Enoz میباشد.
اما الیافی که مورد هجوم بید قرار گرفته باشند اگر قسمتی از الیاف باشد قسمت بید زده حذف و باقی مانده الیاف بعد از شستشو و بید زدایی مورد استفاده قرار می گیرد.