روشهای رنگبری در قالیشویی شرق تهران :
در رنگرزی الیاف پشم احتمال
نا یکنواختی در رنگرزی وجود دارد و گاهی اوقات نیز شید حاصله پررنگ تر بوده و یا
اینکه شید حاصله مطابق سلیقه مشتری نیست . برای از بین بردن نا یکنواختی و روشن تر
کردن شید رنگ می توان از مواد یکنواخت کننده استفاده کرد و برای از بین بردن
نا یکنواختی و روشن تر کردن شید رنگ می توان از مواد یکنواخت کننده استفاده کرد .
برای بی رنگ کردن نیز در قالیشویی غرب تهران باید از مواد رنگبر استفاده
نمود .
– مواد خارج کننده رنگ :
۱- نمک سولفات سدیم :
اغلب رنگها با ثبات شستشویی پایین مانند رنگهای اسیدی یکنواخت شونده در دمای جوش
با (۲۰-۵) درصد نمک سولفات سدیم از الیاف خارج می شوند و مدت زمان عملیات نیز بسته
به نیاز یا میزان سیری رنگ نمونه بین (۶۰-۳۰) دقیقه است .
۲- آمونیاک :
برای بعضی از رنگهای اسیدی که قدرت مهاجرت کمتری دارند (رنگهای اسیدی میلینگ) و
رنگهای اسیدی یکنواخت شونده که توسط نمک سولفات سدیم از الیاف خارج نمی شوند ، می
توان از قلیاهای ضعیف مانند آمونیاک استفاده نمود .
عملیات زیر دمای جوش و حداکثر بر مدت نیم ساعت انجام می شود . غلظت محلول نیم لیتر
آمونیاک در ۱۰۰ لیتر آب است .
۳-پریدین :
در صورت استفاده از آمونیاک به عنوان رنگبر، نکات زیادی از قبیل مدت زمان عملیات و
دمای واکنش مطرح است که در صورت افزایش هر کدام از فاکتورهای فوق ، آمونیاک باعث
تخریب پشم و ایجاد زیر دست نامطلوب برای پشم می شود ، بنابراین استفاده از یک روش
ملایم تر و موثرتر ضروری است . برای رسیدن به این منظور از پریدین که یک باز ضعیف
و حلال خوب برای رنگرزی است استفاده می شود
به دلیل سمیت بخار آن ، واکنش باید در فضای باز یا زیر دستگاه هود انجام شود . ضمناً حین استفاده از این ماده از پیپت های سرنگی یا استوانه مدرج استفاده می شود .
۴- کربنات سدیم:
این ماده یک قلیای ضعیف است که برای خارج کردن رنگهای اسیدی از روی الیاف پشم یا
ابریشم مناسب است .در دمای(۴۰ درجه سانتیگراد) با (۸-۴) درصد کربنات سدیم به
مدت ۳۰ دقیقه می توان بخش اعظم رنگهای اسیدی را خارج نمود . لازم به ذکر است که
بعد از پایان تمام عملیات شیمیایی پشم و با مواد دارای خاصیت قلیایی ، شستشو با
اسید استیک رقیق ضروری است .
۵- مواد کمکی غیر یونی:
رنگهای با ثبات شستشویی بالا مانند رنگهای کرومی و متال کمپلکس و یا سوپر میلینگ با
مواد ذکر شده در بالا از الیاف خارج نمی شوند . بنابراین برای خارج ساختن این
رنگها از مواد کمکی غیر یونی استفاده می شود .
از جمله این مواد می توان از : univaline w وavolun Iw نام برد. از مقدار (۸-۴) درصد univaline w همراه با ۲۰
درصد نمک سولفات سدیم و (۳-۱) درصد اسید استیک می توان رنگهای متال کمپلکس
۱:۱ورنگهای کرومی را از الیاف خارج کرد .
از مقدار (۳-۲) درصد avolun Iw همراه با ۲۰ درصد نمک سولفات سدیم در(۵ = ph ) و در دمای
جوش می توان رنگهای متال کمپلکس ۱:۲ را از الیاف خارج کرد .
– مواد رنگ برکه در قالیشویی جنوب تهران استفاده می شودعبارتند
از :
۱- دی کرومات و اسید سولفوریک :
دی کرومات یک ماده اکسید کننده قوی است که همراه با اسید سولفوریک استفاده می شود
. اسید سولفوریک یک نقش کاتالیزور دارد .
در دمای جوش به مدت (۴۵-۳) دقیقه ،(۶-۳) درصد دی کرومات با(۶-۲)درصد اسید سولفوریک
نسبت به وزن الیاف برای از بین بردن لکه های رنگی کافی است .
توجه داشته باشید که استفاده از اسید سولفوریک همراه با دی کرومات باعث زرد شدن
الیاف میشود ، به همین جهت میتوان از اسید های ضعیف تر مانند اسید اگزا لیاک
استفاده نمود .
۲- سدیم دی تیونیت یا هیدرو سولفیت سدیم :
این ماده قدرت احیاکنندگی بالا دارد ، حتی قدرت آن از ترکیبات فرمالو‍‍‍‍‌ئید
بیشتر است اما از معایب آن تجزیه شدن سریع آن در آب است که این امر کنترل فرآیند
رنگبری و فرمولاسیون ثابت را مشکل می کند . اما مزیت آن در این است که می توان در
دمای پایین از این ماده استفاده کرد .
۳-ترکیبات فرمالدئید- سولفوکسیلات :
این ترکیبات نیز مواد احیا کننده هستند و نسبت به هیدروسولفیت سدیم ضعیف تر بوده و
کنترل عملیات با آن نیز راحتتر است . در زیر نام تجاری دو نمونه از این مواد آورده
شده است :
Formosul
Erasoic
استفاده از اسید به عنوان کاتالیزور ، قدرت احیاکنندگی این مواد را افزایش می دهد
، البته بیشتر از اسید فرمیک استفاده می شود ، زیرا اسید سولفوریک باعث نایکنواختی
رنگبری می شود .
میزان مصرف Formosul (4-2) درصد همراه با (۵/۲-۵/۱) درصد اسید فرمیک (۸۵%) است که مدت
زمان واکنش ۳۰ دقیقه در دمای جوش است .
بعضی از رنگها در اثر شستشو با آب ، با اکسیژن همراه آب و هوا اکسید شده و رنگ
دوباره برمی گردد . پس یکی از معایب این مواد برگشت پذیری دوباره رنگ در اثر
اکسیداسیون است .
حال در قالیشویی شمال تهران برای جلوگیری از بروز این مشکل در رنگبری برخی
رنگها از واکنش اکسیداسیون استفاده می شود .بدین صورت که ابتدا با اسید سولفوریک و
دی کرومات رنگ اکسید شده و در مرحله دوم با استفاده از Formosulمصرف می شود تا از برگشت
دوباره رنگ جلوگیری کند .
۴- کلروازن :
کلروازن از قدرت اکسیداسیون بالایی برخوردارند که حتی در تصفیه پساب رنگهای نساجی
از این دو ماده استفاده می شود .
قدرت اکسیدکنندگی ازن بالاتر از کلر نیز می باشد که در مدت خیلی کوتاه (درحدود ۲۰
دقیقه ) انواع رنگهای اسیدی از پایه های شیمیایی مختلف آزو ، آنتراکینون و رنگهای
متال کمپلکس را به راحتی رنگبری می نماید .
گفته شد ، عملیات تکمیل شیمیایی جهت ایجاد تغییراتی ، در
رنگبندی و یا بهبود لطافت فرش صورت می گیرد ، که البته منجر به بروز صدمه هایی در
فرش نیز می گردد و به نام دواشویی یا رنگبری شهرت دارد.
برخی از خریداران فرش به ویژه در خارج از کشور علاقه خاصی به کاهش شدت رنگها و تا
حدودی کهنه نما شدن رخ فرش دارند. بدین منظور قبل از ارسال فرش به خارج از کشور در
کارگاههای قالیشویی با استفاده از مواد خاصی چون هیدروکلریک اقدام به شستشو و
رنگبری فرش می نماید ، اما این مواد از لحاظ شیمیایی دارای خواص شویندگی همچون
مواد اصلی شوینده فرش نمی باشد ، و قالیهایی که به آنها شسته می شوند ، معمولا
قالیهای جوان و کاملا نو هستند که نیاز به شستشوی قوی برای زدودن سطوح چرک فرش
ندارند . در واقع این مواد خاصیت سایندگی دارند و پشم را سست می کند و تا حدودی
خواص فیزیکی پشم را از بین می برند و در نهایت از دوام فرش می کاهد .